ზაალ ჯალაღონია - ბორჯღალი როგორც სოლარულ-ლოგოგრამული ნიშანი

        

                                          
        

    ბორჯღალი მისტიკურ- სიმბოლური ნიშანია, რომელიც ხატისებურ, იკონურ დანიშნულებას ასრულებდა სხვადასხვა ცივილიზაციებსა და კულტურებში. მას მეორენაირად შეიძლება სვასტიკაც ვუწოდოთ.სვასტიკა (სანსკრ. „კეთილად ყოფადი“) — ერთ-ერთი ყველაზე ძველი და ფართოდ გავრცელებული გრაფიკული სიმბოლო; მკლავებმოხრილი ჯვრის სახეობა, რომელსაც თითქმის ყველა უძველეს კულტურასა და ცივილიზაციაში საკრალური მნიშვნელობა ჰქონდა.

არსებობს ოთხმხრიანი, სამხმრიანი (ე.წ. „ტრიკვესტი“) და მრავალმხრიანი სვასტიკები; ამასთან სვასტიკის ზემხრები კუთხოვანი ან მომრგვალებულია (მომრგვალებულ მხრებიან სვასტიკას ქართულად ბორჯღალი ეწოდება). ასევე ცნობილია სვასტიკის კომპოზიციის მიხედვით შედგენილი რთული ორნამენტები. ორნამენტული ლოგოგრამა, რომელიც ვრცელდებოდა: შუამდინარეთი, ირანი, ინდოეთი, კავკასია. უძველესობა ყველაზე მეტად ეტყობა კავკასიურ და შუმერულ, ინდურ სვასტიკებს. ასევე საკმაოდ ძველი კულტურის ნიშანს წარმოადგენს არიული და ელამური ორნამენტული სიმბოლოებიც. საქართველოში ჩანს კოლხური სვასტიკა და მტკვარ- არაქსის კულტურის ნუმუშები. რომელნიც მთლიანად ვრცელდებიან მთელ კავკასიაზე. თუ დავაკვირდებით და თვალს გადავავლებთ მსოფლიო ისტორიას, სვასტიკა, ქართული ბორჯღალის ფორმის საგნები, თითქმის ყველა რელიგიაში მოიძებნება. რაც გვაფიქრებინებს, რომ ამ სიმბოლოს საკმაოდ ღრმა დატვირთვა ჰქონდა. ეს იქნებოდა როგორც რელიგიური ასევე სოციალურ-ყოფითი.მაგ შუმერში-მესაპოტამიას მთელ რეგიონში შეინიშნება აღნიშნული საგნის სიჭარბე.ეს გათხრების დროს დადასტურდა. შუმერში სვასტიკა სინათლის,ნაყოფიერების ქალღმერთ ინანას სიმბოლოდ მიიჩნეოდა.აღსანიშნავია, რომ შუმერების კალენდარსაც სვასტიკის ფორმას აძლევდნენ. ოთხი ქალის სილუეტი წელიწადის ოთხ დროს ნიშნავდა, თითო სილუეტს სამი ნაწნავი აქვს, რაც სეზონში სამი თვის არსებობის დამდასტურებელია. სვასტიკა გვხვდება ბაბილონურ მითოლოგიაშიც, აქ კი, ეს სიმბოლო იშთარს განასახიერებს, მას ხატავენ იშთარის ჭიპს ქვემოთ..საკმაოდ საინტერესოდ გვესახება მეგრულ ენაში არსებული სიტყვა თარი,

თარ-თარი მთავარ-მთავარი, დიდ-დიდი, მთელ-მთელი, საღ-საღი. იშ-თარის დეფინიციაში ეს მომენტი შეიძლება წარმმართველიც გახდეს. ნებისმიერი ღვთაება, წინამძღოლი ხომ მთავარია, დიდებულია, ანუ თარია. სვასტიკას ვხვდებით მინოსურ სამყაროშიც, სადაც იგი დოქებზე, კერამიკულ ნაწარმზე ხშირად გვხვდება. ასევე საბრძოლო ფარებზე, მუზარადებზე. ეტრუსკებში კი ის ნაყოფიერებას და ბრძოლას მუდმივად უკავშირდება, მეომრის უმთავრესი ატრიბუტიც გახლდათ.ეგვიპტეში სვასტიკა მზის სიმბოლოა და ამასთანავე „აღორძინების“ კულტთან არის მჭიდროდ შერწყმული. მისი ტარება მხოლოდ ადეპტებს, ქურუმებს შეეძლოთ, აქ ის ოთხი ელემენტის კავშირს გულისხმობს, აგრეთვე სიმბოლოა დღისა და ღამის გასაყარის (როგორც ორი ერთმანეთზე გადადებული და მოძრავი ძელის კავშირი), რამაც სვასტიკა განახლებისა და აღორძინების ხატებას დაუკავშირა და ამის გამო ოსირისის ერთ-ერთ სიმბოლოდ იქცა.საბერძნეთში და რომში სვასტიკა არის ნაყოფიერების და ძალაუფლების სოლარული ნიშანი, ბერძნები სახავდნენ ზევსთან, ჰელიოსთან, ჰერასთან, არტემიდასთან და აფროდიტესთან ერთად. ბერძნულ სვასტიკას „ტესერა-გამაც“ეწოდება, რადგან მისი თითოეული მოხრილი მკლავი, ბერძნული ანბანის ასოს„გამას ჰგავს.სვასტიკა უცხო არ ყოფილა ჩინეთშიც, ის ჩანს მრავალ ყოფით თუ რელიგიურ ძეგლებზე განსაკუთრებით პაგოდებზე.ინის ქალურ საწყისზე მუდმივად გამოსახული იყო სვასტიკა.ჯინო მაჰავირას ჯაინიზმისთვისაც მისაღები აღმოჩნდა ეს სიმბოლო .მისი მოძღვრება არ ქადაგებს ღმერთის რწმენას, მაგრამ ის უსასრულობას აღიარებდა, ამ უსასრულობას კი სვასტიკით გამოხატავდნენ.უსასრულო ცოდნა, უსასრულო სიკეთე და სხვა,.საკმაოდ მნიშვნელოვანი ფიგურა გახლდათ იგი ინდოეთში. თავად სვასტიკა ძველი ინდური ენიდან სანსკრტიდან იღებს სათავეს. ის შეიმჩნევა ბუდას ფუგურაზეც, უფრო მხრებზე და მზის წნულის ადგილას, მუცელსა და გულ-მკერდზე. ჯერ კიდევ ჰარაფას კულტურის დროს (ძვ. წ. III-II ათასწლეულები. შეინიშნება ინდურ პაგოდებზე. სუბასტიკა ეწოდება შებრუნებულ სვასტიკას, რომელიც ასევე ხშირად გვხვდებოდა ამ სივრცეში. ტრიალი საათის მიმართულების სააწინააღმდეგო აქვს. სვასტიკას ვხვდებით ასევე ირანში. ირანო-არიული მოდგმის რელიგიებშიც (ზოროასტრიზმი, მითრა, მაზდეანობა) ცენტრალური ადგილს იკავებს. სვასტიკას მხედრული სიმამაცის აღსანიშნავად დაჯილდოებისას იყენებდა კარლოს დიდი., რომელმა შექმნა ფრანკთა უზარმაზარი იმპერია. ამ სიმბოლომ არ დატოვა არც სკანდინავია, გერმანიის ქვეყნები. ძველ გერმანულ მითოლოგიაში ის გვხვდება თორთან, რომელსაც სვასტიკის ფორმის ჩაქუჩი უჭირავს ხელში და ცაზე ელვას წარმოშობს.როგორი გასაკვირიც არ უნდა იყოს, მას ვხვდებით ინდიელებთან,,ცენტრალურ და სამხრეთ ამერიკის ტერიტორიაზე მაიებისა და აცტეკების ცივილიზაციებში ხოლო ჩრდილოეთ ამერიკაში - ტენესების, ოჰაიოების და ნავაჰოების ცივილიზაციებში. ასევე ჩანს, სემიტურ გადმოცემებში. ისრაელში სვასტიკის ფორმის საგნები შესულია შუმერიდან, ამიტომ  ცალკე ისრაელის კულტურაში, ის არ გვხვდება. თუ გავითვალისწინებთ იმ უტყუარ ფაქტებს, რომ შუმერულ ცივილიზაციას დაემყნო სემიტური კულტურა, განსაკუთრებით ისრაელის, ძველი აღთქმისეული, შესაქმისა თუ სხვა თქმულებები სათავეს იღებენ სწორედ აქედან. შუმერული ზიუსუდრას პროტოტიპი ხდება ებრაელი ნოე. თავდაპირველი და ავთენტური რა თქმა უნდა, შუმერებისა გახლავთ. ამის შემდეგ ის ფართოდ შედის ებრაულ ცნობიერებაში , მას ვხვდებით სინაგოგების კედლებზე და სოლომონის ტაძრის კედლებზეც.აქაც იგი, მზეს, ნაყოფიერებას და სიძლიერეს განასახიერებდა. არც ის უნდა გამოგვრჩეს, რომ სვასტიკა საკუთარი იდეოლოგიის მთავარ სიმბოლოდ გამოიყენა ჰიტლერმა. ამ ლოგოგრამაზე ცნობები თავიდან ავგუსტ ჰაუსჰოფერს, მიაწოდა მისტიკოსმა და უაღრესად ზეგანათლებულმა პიროვნებამ გიორგი გურჯიევმა, რის შემდეგაც გერმანელ მშრომელთა ნაციონალურ-სოციალისტურმა პარტიამ მემკვიდრეობით მიიღო იგი).ამ სიმბოლომ თავიდანვე დიდი პოპულარობა მოიტანა გერმანელ ხალხში. ჰიტლერი მოგვიანებით წერდა: „ეფექტი იმდენად დიდი იყო, რომ ყუმბარის აფეთქებას ჯობდა“. მან სვასტიკა დაუკავშირა „არიული რასის“ სიწმინდეს, მისტერიულ თაურფენომენს და მის გარშემო ნაცისტური იდეოლოგია ააგო..ადრეული ქრისტიანობის დროს რომში სვასტიკის გამოსახულება გვხვდებოდა საფლავის ქვებზე. ცნობილია, აგრეთვე, კიევის წმინდა სოფიის ტაძრის ცნობილი ფრესკა, რომელსაც კომპოზიციურ ფონად გასდევს სვასტიკის ფორმის ჯვრის სიმბოლოები. პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარშიც შეინიშნება იგი,ტაძრის იატაკზე.

 ცალკე აღნიშვნის ღირსია სვასტიკის ანთროპოლოგიური დანიშნულება. სვასტიკები იგივე ჩაკრებია.ანუ შემეცნების ორგანოები ადამიანის "სხვა", ემოციონალურ-შეგრძნებად სხეულში, რომელსაც სპეციალურ ლიტერატურაში "ასტრალურ სხეულსაც" უწოდებენ. ჩაკრა ბორბალია  რაც მედიტაციურად ადამიანის ველს უკავშირედება. ამით იოგებიც მოქმედებენ.

ჩაკრა იხსნება იხურება ყვავილობს ჭკნება.

 ჩაკრა სანსკრიტზე ნიშნავს ბორბალს აღმოსავლეთ კულტურებში ჩაკრაში იგულისხმება, ადამიანის დახვეწილი სხეულის ენერგეტიკული ფსიქოფიზიოლოგიური ცენტრები....ვიზუალიზაციისას ჩაკრებს წარმოსახავენ როგორც ქარბორბალას და ადარებენ ლოტოსის ყვავილის ფორმას, თავისი განშტოებებით. ისინი მიმართული არიან ხერხემლიდან სხეულის ფრონტალურ მხრისაკენ. ჩაკრები ორგანიზმში აქტიურდებიან ენერგიის აღმავლობისას.(მომატებისას). ჩაკრებს აკავშირებენ, როგორც ორგანიზმში ენერგეტიკული ნაკადების გადამანაწილებელ ოპერატორებად. ჩაკრები იქმნება ორი ძირითადი ვერტიკალური – აღმავალი და დაღმავალი ენერგეტიკული ნაკადების ურთიერთ ეს არის ფსიქო-ენერგეტიკული ცენტრები. მათი რაოდენობა უამრავია, მაგრამ ტრადიციულად გამოიყოფა შვიდი მათგან, შვიდი ძირითადი ჩაკრა. ჩაკრები ბრუნავენ საათის ისრის ან საწინააღმდეგო მიმართულებით. საათის ისრის მიმართულებით ბრუნვას ადამიანისთვის ევოლუცია მოაქვს, ხოლო საწინააღმდეგოდ ბრუნვას კი დამანგრეველი შედეგები. შვიდი ჩაკრა განლაგებულია ხერხემლის ფუძიდან თავის წვერომდე გავლებულ ერთ ხაზზე. ჩაკრების მეშვეობით ვიღებთ კოსმიურ ენერგიას, რომელიც ნაწილდება მთელს სხეულში და აქვს სასიცოცხლო მნიშვნელობა ჩვენთვის.  ასევე, ჩაკრები გამტარია იმ ენერგიებისა, რასაც ჩვენ გამოვყოფთ. შესაბამისად, ჩაკრები ასახავენ ჩვენს ფსიქო-ენერგეტიკულ მდგომარეობას. თუ ჩაკრები შეუფერხებლად ფუნქციონირებენ ადამიანი ჰარმონიულად ვითარდება, როგორც ინტელექტუალური, ისე ემოციური თვალსაზრისით.ისინი ადამიანის ნატიფ, ენერგეტიკულ სხეულში მდებარეობენ.

 ანტროპოლოგიური დანიშნულების წინ წამოსაწევად აუსჰოფერმა და გურჯიევმა ევროპული კულტურის წრეში შემოიყვანეს ჩაკრები. ეს მაკროსმიურ მოვლენას ასახავდა.

. როგორც დავინახეთ  მიმოხილვისას, ეს სიმბოლო, ლოგოგრამა, ერთ-ერთი ცნობილი , ყველაზე მისტიური ნიშანი გამოდგა, რაც კი კაცობრიობის გონს ოდესმე შეუქმნია.მეტაფიზიკოსები იმასაც, ამტკიცებენ, რომ მისი გამოყენება ან ცვლილება არაფრით შეიძლება, ჰიტლერის ფიასკოს მიზეზადაც ასახელებენ. ჩვენ ამ მხრივ ვერაფერს დავამტკიცებთ, თუმცა აღვნიშნეთ ესეც. არც უგულებლყოფა შეგვიძლია. ეს მეცნიერებას სცილდება, ამიტომ აქ ვამთავრებთ მეტაფიზიკურ მსჯელობის ავ-კარგზე განხილვას. განსხვავებულია ბორჯღალის ფორმებიც. განირჩევა რამდენიმე სახის, მისი ფრთების მიხედვით. ქართულ ბორჯღალს აქვს 7 ან 9 ფრთა. დღევანდელი თანამედროვე მხატვრობაში და გამოსახვისას დამკვიდრებულია 8 ფრთიანიც,ასევე 12 ფრთიანი და სხვა. რაც ჩვენი აზრით, გაუმართლებელია. ესქატოლოგიურად ფრთების რაოდენობას მნიშვნელობა აქვს, ამიტომ მისი არევა, ყოვლად დაუშვებელია. არ შეიძლება მიმართულების შეცვლაც,. ეს ყველაფერი ერთგვარ კანონიკას ექვემდებარება. ბორჯღალის ფრთების რაოდენობა უშუალოდ დაკავშირებულია მიღმურ სამყაროსთან, ცასთან, ეთერთან. მაგ მისი 7 ფრთა სიმბოლურად ასახავს მეშვიდე ცას, არა ფიზიკურ ცას, არამედ სულიერ ცას. რომელსაც ზეცა ეწოდება. ანუ ცის ზევითი. ცათა ცა, და ცათა ცათანი. შვიდი - შვიდობას უკავშირდება. სულიერ შვიდობას. ასეთივეა მეცხრე ცა და 9 ფრთიანი ბორჯღალიც. ამ ყველაფრის უგულებელყოფა ყოვლად დაუშვებელი რამ გახლავთ. შვიდი ნათობა, სავანე.ქართველთა კოსმოგონია ჩართულია ამ პროცესში, რაც ზეციერ სინათლესთან თანაზიარობას გადის.ქართულ კოსმოგონიას ჰყავდა რამდენიმე მნათობი, ესენია. მთვარე, ჯუმა, ცისკარი, მარიხი, დია, ზუალი და არდი (მზე). ეს 7 მნათობი კრავდა ზეციურ კაბადონს. ასეთი იყო ქართველთა რწმენა-წარმოდგენები. ბორჯღალი კოლხურ-იბერიულ ანუ პრტოქართველურ სიმბოლოდ გვესახება, მართალია ის სხვაგანაც შეინიშნება, მაგრამ უფრო სარწმუნოა, რომ ის ჩვენგან, კოლხ-იბერებისგან გავრცელებულიყო მთელს მსოფლიოში. ასეთი ორნამენტული სიმბოლოები ჩანს ბასკურ საკულტო ნაგებობზე, ასევე საყოფაცხოვრებო ნივთებზე, რაც კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს, იმ გარემოებას, რომ ბასკური კულტურაც იკვებებოდა  პროტოქართველური ცივილიზაციით, კოლხურ-იბერიული ფენომენით. საკითხის გასარკვევად, აღვნიშნავთ, რომ ჩვენ ვემიჯნებით რაიმე დაყოფას კოლხურ-იბერიულიმოდგმისა. ჩვენი აზრით, ეს ერთი და იგივე ცნებებია პროტოქართველური ხალხებისა. კრებითი სახელია, რომელიც ერთსა და იგივეს შეიცავს თავის თავში. ჩვენი აზრით, საქართველოში უნდა გაიგონ ერთი და ძალიან მარტივი რამ, კოლხეთი არ ნიშნავს მხოლოდ დასავლეთ, საქართველოს და არც იბერიაა მხოლოდ აღმოსავლეთ საქართველო. ორივე ერთი ხალხის კრებითი სახელია. ამდენად თრიალეთის, მტკვარ-არაქსის და კოლხური კულტურა არ იყო, სხვადასხვა ხალხების მიერ შექმნილი კულტურა. ერთი კულტურის, ხალხის ცნობიერების გაფართოვება- გადასვლის მომენტებთან გვაქვს საქმე.

 საქართველოში ბორჯღალი გვხვდება სხვადასხვა ადგილას, კოლხური კულტურის ნიმუშებზე (ძვ. წ. II ათასწლეულის II ნახევარი — I ათასწლეულის I ნახევარი). კერძოდ, კოლხეთში ნაპოვნი ბრინჯაოს ცულებს ამოტვიფრული აქვთ სვასტიკის ნიშანი.

(მტკვარ-არაქსის კულტურა ძვ. წ. IV ათასწლეული)

სვასტიკის ნიმუშები აღმოჩენილია თრიალეთის კულტურაში, რომელიც ძვ. წ. III – II ათასწლეულით თარიღდება. ეს აღმოჩენები, გვარაუდებინებს, რომ ის ქართველთა, ძველ კოლხ-იბერთა ცხოვრებაში უმნიშვნელოვანეს ადგილს იკავებდა. ის გვხვდებოდა ასევე საკულტო ნაგებობებზე, სახლის დედაბოძზე, საინტერესოა ასევე, ლაზური ორნამენტები, სადაც ამავე ნიშანს ხშირად შევხვდებით. ბორჯღალი საქართველოს ტერიტორიაზე ოდითგანვე წმინდა ჩუქურთმა იყო და ერთ-ერთი ყველაზე მისტიკური ლოგოგრამა. ბორჯღალის ორნამენტს ხშირად შევხვდებით ძველი ქართული სახლების აივნებზე, კარიბჭეზე, შრომისა და საბრძოლო იარაღებზე, სამეფო ბეჭდებზე (მცხეთა), შენობებზე, და ჭურჭელზე. გვხვდება ქართულ ტაძრების კედლებზე. მაგ სვეტიცხოველი, ბაგრატის, ტაძარი მარტყოფი, პალესტინაში — ქართველთა (ლაზთა)ჯვრის მონასტრის კედლებზე.და სხვა. ქართულად გვაქვს სახელწოდების სხვადასხვა ვარიაცია, ქართული ბორჯღალისა. არის როგორც ბორჯღალი, ბორჯღალა, და ბორჯღალო. სამივე თანაბრად გამოიყენება, მაგრამ ჩვენ ვემხრობით თავდაპირველ ფორმას, ბორჯღალი. ა-სა დო ო-ს დამატება გვიანდელი პროცესია. რაც უფრო აღმოსავლეთ საქართველოს კუთხურ- კილოების გავლენად გვესახება. ამიტომ სახელი მისი გახლავთ ბორჯღალი. შეგნებულად, ბოლომდე დავიტოვებთ ეტიმოლოგიის განხილვას. ამ მხრივაც, არ გვაქვს სახარბიელოდ საქმე, მრავალი უზუსტობა იმკვიდრებს ფეხს ამ სიტყვაში, რასაც ზოგჯერ შეგნებულადაც სჩადიან. ყურადღება გავამახვილოთ ბორჯღალის სიმბოლურ დანიშნულებაზე. ამ ლოგოგრამას თუ დავაკვირდებით, მივხვდებით, რომ ის ძალიან ჰგავს მზეს. სხივგაშლილ, ცხრათვალა მზეს. ეს ყველაფერი უშუალო კავშირშია სინათლესთან, ხოლო სინათლე კოსმიურ მოვლენებთან. ქართული მნათობების სახელები, მათი მოძრაობა, ეს ყველაფერი უკავშირდება და ასახავს სინათლის გადმოსვლას, ფრქვევას დედამიწაზე.ეს ორნამენტული კომპოზიცია მიიჩნეოდა მზის მისტერიად, სიცოცხლის უკვდავმყოფადობის, საიდუმლო ცოდნის, ძალაუფლების, შემოქმედი ძალის, კეთილდღეობისა და ნაყოფიერების სიმბოლოდ. ღმერთის სამყოფელის მისტიურ ადგილს სიმბოლურად გამოხატავდა 7 მნათობი: სტანდარტული ქართული ბორჯღალის ფრთებიც 7-ია , ,. მთოვარე (იგივე ყამარ) — მთვარე

ჯუმა (იგივე ერმი და ოტარდი) — მერკური. ჯუმა ნაყოფიერების, მწყემსთა და საქონლის მფარველი წარმართული ღვთაება. მეგრულად ჯუმა-ძმა.

მთიები (იგივე ცისკრის ვარსკვლავი) — ვენერა, აფროდიტე, იშტარი

მარიხი (იგივე არიან, თახა) — მარსი

დია (იგივე მუშთარი) — იუპიტერი

ზუალი — სატურნი

ჰელიო(იგივე არდი) —მზე. დია კი განიმარტება, როგორც დედა მეგრულად. ქართულ ლექსიკონებში მასზე ასეთი ცნობებია დაცული.:ესე დია არს მეექვსესა ცასა ზედა, ხოლო ცისა მის სიმგრგვლე არს ოთხას ოთხმოცდაათი ბევრის ბევრი და სამას სამოცდათვრამეტი ეჯი. ხოლო სივრცე მისი ასორმოცი ბევრის ბევრი და ოთხას ოცდათვრამეტი ათას ექვსასი ეჯი. ქვეყანით იქიმდე სამოცდაათი ბევრის ბევრი და თოთხმეტი ათას რვაასი ეჯი. ამ დიას ცაშიგან ერთი სხვა ვარსკვლავია, სიმგრგვლე მისი არს ასორმოცდაორი ათასი ეჯი. სივრცე მისი ორმოცდაათიათას ექვსას ორმოცი ეჯი, ხოლო სიდიდე დიასი არს ოთხმოცდაათხუთმეტჯერ ქვეყანისა ოდენი. ესე დიას ცა მოიქცევის დასავლიდამ აღმოსავალის მიმართ ათორმეტთა წელიწადთა შინა ერთ გზის. ამისი უთქვამსთ სახე ბერის კაცისა. გვირგვინოსანი, მარცხენესა ჴელთა ქონებად არგნისა და მარჯვენათა ჴელთა ცეცხლისასა. დია, რომელ არს ზ ე ვ ს „. დია, როგორც აღვნიშნეთ მეგრული სიტყვაა. ამიტომაც ეს პლანეტა მეგრელთა წარმოდგენებში განსაკუთრებით ცოცხლობს. ქართულ ოფიციალურ წყაროებში არსად არ არის განმარტებული, რომ ის მეგრულ-დედას უკავშირდება. აღსანიშნავია, რომ მეგრელთა შეგნებაში ეს პლანეტა ცალკე პლანზე დგას. მას მიაწერენ საკუთრივ ერთი კუთხის სამეგრელოს მფარველობასაც.,,

,,იუპიტერი, რომელსაც თექვსმეტი წვრილ-წვრილი თანამგზავრი ჰყავს, მფარველობს გეოგრაფიულ ზონას, რომელსაც სამეგრელო მიეკუთვნება“ (ალიო ქობალია -,,მეგრული ლექსიკონი)

ეს კრებითი შვიდი მნათობი აისახა ქართულ სიმბოლოზე. წრე როგორც ცნობილია, ნიშნავს მარადისობას. საწყისი წერტილიდან, იმავე წერტილამდე მოსვლას, რასაც მარადისობის ფენომენი ეწოდება. ეს ციკლური ბრუნვა უსასრულოა, მას სასრული არ გააჩნია. ამიტომაც ქართველთა ცნობიერებაში მარადიულობა ასე განივრცო და გამოიხატა. ქართველი კაცი, ამ სიმბოლოსთან აიგივებდა მთელ სამყაროს, ამ ცნობიერებით უსწორებდა იგი მომავალს თვალს, აქ იყო იმედი, იმისა, რომ ყველაფერი საწყისს წერტილს დაუბრუნდებოდა. მზის პრიმატი, არ იყო ქართველებში ჰელიოცენტრიზმის ქადაგება, მაგრამ მზეს ჩვენს ცნობიერებაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა. გეოცენტრიზმი თუ ჰელიოცენტრიზმი აქ მთლიანად ცალკედ განიხილებოდა, ეს არ ყოფილა, დედამიწის მოძრაობის ან მზის მოძრაობის აღმნიშვნელი იკონი, არამედ აქ ჩანდა უფრო ღრმა სიმბოლიზირება, საკრალიზაცია მოვლენისა. მეტაფიზიკურ ჭრილში განხილული, რაც ყოველგვარ მიწიერებაზე მაღლა იდგა. ქართულ პანთეონში აღნიშნული ჯუმა უკავშირდებოდა ხვავსა და ბარაქას, ნაყოფიერებას. ეს კი თავისთავად მიერთებული იყო განცდასთან მზის სინათლესთან, რომელიც სიცოცხლეს განაპირობებდა. საინტერესოდ გვესახება ასევე ბარბალეს კულტი, რომელიც მთელს საქართველოში იყო გავრცელებული. ეს კულტი სისხლ-ხორცეულად არის დაკავშირებული მზესთა ნმის მცხუნვარებასთან და სიმრგვალესთან, დისკოსთან. წარმართული პანთეონის მკვიდრი ქალღმერთი ბარბალე მიიჩნეოდა, როგორც მიწათმოქმედების, მესაქონლეობის, ხვავისა და ბარაქის, ნაყოფიერების მომნიჭებელ ქალღმერთად, მასზე ამყარებდნენ იმედებს შვილიერებაზე, გამრავლებაზე. ქართულში გვაქვს სხვადასხვა ვარიაციები მისი სახელისა.- ბარბალე/ბარბარე, - სვანური - ბარბალი/ბარბარი და მთიულური ბარბალა/ბარბარა) ჰპოვებს ლინგვისტურ პარალელებს წრის, ბორბლის, მოელვარე ალის ქართულ დასახელებებში; ბარბალეს სახელში ვლინდება აგრეთვე ფორმალური და სემანტიკური მსგავსება შუმერულ-აქადურ ეპითეტთან bibbirru - მოელვარე სხივი, ბრწყინვალება. რაც აქ გახლავთ მოცემული , ამის იქით ქართველი მეცნიერები არ მიდიან. ყველგან  გვერდს უვლიან მეგრულ ენაში შემორჩენილ მასალებს. მე ამ გულისტკივილს არაერთხელ გავახმოვანებ ამ თუნდაც მეცნიერულ გამოკვლევაში, რადგან სახეზეა, მიზანმიმართული პროცესი, რაც ემსახურება მეგრულის უკანა პლანზე გაწევას. როდესაც სვანურ ბარბალზე მიდის მსჯელობა, იქ არავინ არ ასახელებს მეგრულ ენაში დაცულ ფორმებს. არადა, ხვედრითი წილი სწორედ მათზე მოდის. რა უფლებით ამბობენ, რომ ეს არის სვანური და არა მეგრულ-ზანური ფორმაა? მაშინ განავრცონ ეს ფორმები  სვანურით, რაც ყოვლად წარმოუდგენელია. ჩვენ კი ახლა მოვიტანთ რამდენიმე პარარელურ ფორმებს მეგრული ენიდან.

(ბარბალი მზის სიმბოლოა) და იგივე ბარობა უნდა იყოს. ბარბალობის შემდეგ დღე მატულობდა. (ბარბალობას თუნთი ინჯირუ მუშ ფოთქვის დო ირულუანს გაზარხულშა. ბარბალობას დათვი წვება ბუნაგში და გაზაფხულამდე იძინებს (იხ. ობარბალე ღეჯი, ობარბალე ჩხოუ, ობარბალე უღუ, ობარბალე ბეჭილია, ობარბალე ჩინთი);(ალიო ქობალია ,,მეგრული ლექსიკონი) , ასევე ფორმები, რომელნიც უშუალოდ უკავშირდებიან მეგრულ ენაზე ბარბალს და მზეს. ბარაციცი-მეგრულად მზიანი.,

(იბარბალ- ბრუნავს, ტრიალებს, იბარბანჩ- ცეცხლი გიზგიზებს.პარალელური ფორმებითურთ. ბარბანჩა-გიზგიზა, ბორბონჩია-მოგიზგიზე. სიმრგვალესთან ასოცირებული ფორმები. ბარბატელი-

დახვეული, დაგორგლილი რამ , ისევ ცეცხლთან ასოცირებული,

ბარგანჯი ბრიალი, გზნება (ცეცხლისა)

ბარგანჯია ბრიალა, ცეცხლოვანი, გიზგიზა. და ბოლოს ბარჩხალი და ბარჩხალა. როგორც დავინახეთ, უამრავი მასალა ყოფილა მეგრულ ენაში წარმოდგენილი. ამ რაოდეონობის პარალელური ფორმებითურთ მოიძიონ ქართულ სალიტერატურო ენაში ან სვანურშიც და შემდეგ ამტკიცონ ეს აბსურდული მოსაზრებები. საერთოქართულის მზაკვრული ტერმინით მთლიანად ნიველირება ხდება მეგრულ-ზანური ენისა და ცნობიერებისა, მთლიანად უგულებეყოფილია მისი უდიდესი როლი ქართული ცნობიერების ჩამოყალიბებაში. როდის უნდა მოეღოს ბოლო,ასეთ ფსევდო მეცნიერებას და მეცნიერებს?

კოლხი კაცის შეგნება ოდითგან მაღალი და გამორჩეული გახლდათ. ის ყოველგვარ ჰელიოცენტრიზმსა და გეოცენტრიზმზე მაღლა იდგა. სამყაროს ერთიანობის განცდა აისახა კოლხურ ლექსში, რომელსაც საგალობელიც შეიძლება ვუწოდოთ თავისი ხასიათიდან გამომდინარე. უღრმესია ეს ლექსი. ულამაზესია მეგრულ ენაზე ეს ყოველი. ,,ბჟა დია რე ჩქიმი, თუთა მუაჩქიმი, ხვიჩა-ხვიჩა მურიცხეფი,და დო ჯიმა ჩქიმი“ მზე დედაა ჩემი, მთვარე მამაჩემი, მოციმციმე ვარსკვლავები, და და ძმაა ჩემი.“ მარადქალურ ასპექტად დედის წარმოდგენა, ხოლო მთვარის კი მამაკაცურ საწისად. ყოველთვის პრტოქართველურ სამყაროში შეინიშნება. ყველა კულტურა, სადაც მსგავს ასახვას ვნახავთ, ღვიძლი ნაწილი იქნება ჩვენი კულტურისა. ასე მოაზრება სამყაროსი, ამ სახის კოსმოგონია განაპირობებდა ქართველი კაცის აზროვნებისა და ცხოვრების წესს. ქართული სახლის, დარბაზის ფორმა და მის ცენტრში მოთავსებული დედაბოძი, მთლიანად იჭერდა სახლის თაღს, მასზე იყო დამყარებული სახლის სიმაგრეც.სწორედ ამ დედაბოძზე იყო ამოტვიფრული სიმბოლური ნიშნები. აღსანიშნავია, რომ ეს სიმბოლოები სიდიდით კომპოზიციაში შემავალ ვარსკვლავთა ფორმებს ბევრად აღემატება; ეს მოვლენა შემთხვევითი არ არის და იმაზე მიგვითითებს, რომ მზეს და მთვარეს ჩვენი წარმართი წინაპრების ცნობიერებაში გაღმერთებულ მნათობთაგან მთავარი ადგილი ეკავათ. საინტერესო და საკმაოდ საკრალიზებულია, ქართული ხალხური ლექსი ,,მზე შინა“ რომლის სიღრმე და ვიზონიზმი განსაცვიფრებელია. ამ ლექსში საოცარი მოწიწება გამოსჭვივის მზისადმი. ქართველი კაცი მზეს უმღერის, სთხოვს მას შემოსვლას, მაგრამ ყველგან ჩანს, რომ ეს არაა ფიზიკური მზე, აქ უფრო სულიერ მზეზე მიდის მინიშნება. ამ შემთხვევაშიც მზე მარადქალური საწყისის განმასახირებელია. ,, მზე დაწვა და მთვარე შობა“ ეს სტრიქონები არის უმაღლესი პოეზია, მაგრამ ის ამავე დროს შეიცავს უღრმეს ინიუტიურ განჭვრეტას. რაც უკვე ქრისტიანულ მსოფლაქღმაში იმკვიდრებს ადგილს. ჩვენს ცნობიერებაში ამ სახით არსებობდა მუდამ მზე, ის რაც მხატვრულად გამოისახა და იკონირდა, სიმბოლიზირება განიცადა, ჯერ ცნობიერში აღიძრა და განსხეულდა. ამიტომ თამამად უნდა ვამტკიცოთ ქართველებმა, რომ სვასტიკა და ბორჯღალი თავისთავად პროტოქართველური კულტურის მონაპაოვარია. შემდეგ იქნა ის ინდოევროპულ-არიულ რსსაში გადასული, როდესაც კოლხურ-იბერიულმა ფენომენმა უკანა პლანზე გადაიწია და ასპარეზი დაუთმო თავიდან ველურ ტომებს, რომელიც ამ ცივილიზაციის ათვისებით გაკულტურდნენ, წამყვანი პოზიციები დაიკავეს ყველგან, სადაც კი ჩვენი კოლხურ-იბერიული ცივილიზაცია ბატონობდა.  

ორიოდე სიტყვით უნდა შევეხოთ გეომეტრიულ ნიშნების საკითხს.

  გეომეტრიულ ნიშნების კვლევა მსოფლიოში ძალიან გვიან დაიწყო XIX საუკუნემდე, ის არც არსებობდა მეცნიერული სახით. გეომეტრიულ- ,,კოსმოგონიური ნიშნები ადამიანის განყენებული აზროვნების დასაწისიდან იღებს სათავეს“. ეს ცნობილი დებულებაა, რასაც მეორე მნიშვნელოვანი დეფინიციაც დაერთო.,,გეომეტრიული სიმბოლიკა საკულტო სამსახურთან და ტრადიციასთან მოიაზრება." საერთოდ მკვლევართა შეთანხმებული აზრი დღეისთვის გახლავთ შემდეგი:,,გეომეტრიული ნიშნები წარმოადგენენ ხილული სამყაროდან აღებული მოდელის სტილიზაციას". ფრანგი მეცნიერი დეშელტი ბოლობშეხრილ ჯვარს სვასტიკას, მზის ლოგოგრამას ემბლემას უკავშირებდა, ამ ფენომენს სამხრეთიდან წამოსულად თვლიდა. წრეში ჩამჯდარი წერტილი, ბორჯღალი არ იწვევს სხვა მოსაზრების გაჩენის შესაძლებლობას, იგი ყველა მეცნიერთან მზეს ასახავს. აქ მსჯელობაში დაიბადა მეცნიერებში საკმაოდ საგულისხმო მოსაზრება, რომ ამ სიმბოლო-ლოგაგრამებს, ხომ არ ჰქონდათ იეროგლიფური ფუნქციაც, რაც არ იყო საფუძველსმოკლებული დებულება.ინგლისელი მეცნიერის ფრიდრეს პირტის აზრით დამწერლობის წარმოშობა უკავშირდება სწორედ ამ წინაისტორიულ სიმბოლოებს, რომლებიც არქეოლოგიური გათხრების შედეგად აღმოჩნდა შუამდინარეთში, ეგვიპტეში, მცირე აზიასა და ხმელთაშუაზღვისპირეთის რიგ ქვეყანებში. ხოლო მეცნიერმა ჰომელმა წამოაყენა ასეთი მოსაზრება, სემიტური დამწერლობის ნიშანმიმდევრობა გადმოღებულია ქალდებისგან, რადგან სემიტური დამწერლობის ნიშნები სტრუქტურულად ემყარება ქალდების ასტროლოგიურ მონაცემებს და მათ კანონებს. პირტის ეს მოსაზრება, ჩავარდა, არ გაიზიარეს, თუმცა მისი არგუმენტირებული უარყოფაც სათანადო დონეზე არ მომხდარა. ქართველმა მეცნიერმა აკადემიკოსმა თამაზ გამყრელიძემ ამ დებულების არსებობა დაუშვა, იგი წერს:,,,,საერთოდ არ უნდა იყოს გამორიცხული, რომ ნიშანთმიმდევრობა რომელიმე გრაფიკულ სისტემაში გარკვეულ ასტროლოგიურ წარმოდგენებსაც უკავშირდებოდეს. ასტროლოგიური წარმოდგენები დამწერლობასთან კავშირში თავს იჩენს ზოგ უძველეს ორიგინალურ წერით სისტემაში, რომლებიც ღვთაებრივი ძალის პროდუქტად არის მიჩნეული როგორც აღმოსავლურ, ისე დასავლურ ცივილიზაციებში. განსაკუთრებით ძლიერია წერის მისტიკური ძალა იმ საზოგადოებათა წარმოდგენებში, სადაც დამწერლობა ქურუმთა სპეციალური კასტის კუთვნილებას წარმოადგენდა. იმ საზოგადოებებში, სადაც წერა ფართოდ ვრცელდება და საზოგადოებრივ კუთვნილებად იქცევა, დამწერლობას არ უკავშირდება ის მისტიკური წარმოდგენები, რაც მთელი რიგი აღმოსავლური ცივილიზაციებისთვისაა დამახასიათებელი. Aასე, მაგალითად, ბერძნული ცივილიზაციისათვის უცხოა წარმოდგენები წერის მისტიკური ძალისა და დამწერლობის ღვთაებრივი წარმომავლობის შესახებ.” (თ. გამყრელიძე ,,წერის ანბანური სისტემა და ძველი ქართული დამწერლობა”. 1990წ.).

ეს დებულება, საკმაოდ სწორი გახლავთ, ამ ყოველივეს ამყარებს ქართული ასომთავრული ანბანის მოხაზულობა. ქართული ასომთავრული ანბანი კი თავიდანვე ემყარება კოლხურ დამწერლობას, რომელიც ქურუმთა შემწეოებით ინახებოდა. ამ მხრივ ყველაზე დაცული ადგილი იყო მთა. რომელიც ზოგადად კულტურის შემნახველ, გადამრჩენ ადგილს წარმოადგენდა. ჩვენი ქვეყნის რელიეფური მდგომარეობა იძლეოდა ამის შესაძლებლობას. ქართული გენი თუ ქართული კულტურა სწორედ მთაში გადარჩა. მთას აქვს ეს თავისებურება, მნიშვნელოვანი როლი გადამრჩენლისა. მთაში კულტურა არ იქმნება კულტურის შენარჩუნება ხდება. ჩვენი მეცნიერების უმეტესი ნაწილი კი მიიჩნევს, რომ ხევსურეთში, სვანეთში სიმრავლე წარწერებისა, კრიპტებისა და სხვა საინტერესო ნიშნებისა ლოკალურ ფენომენად უნდა გამოცხადდეს, რაც არაა სწორი, და მნიშვნელოვნად აფერხებს ჩვენს ისტორიულ-ლინგვისტურ წინსვლას. სახეზეა, თამაზ გამყრელიძის დებულების სიზუსტე.სვასტიკა არის ქართულ ასომთავრულ ანბანშიც, რომელიც ”ქანის” ასო-ნიშანია მთელ რიგ ასომთავრულ ძეგლებზე (卐). ანბანში გამოხატული ეს ნიშანი მიუთითებს გეომეტრული სიმბოლოების იეოროგლიფურ ან ანბანურ, დამწერლობაში, როგორც მნიშვნელოვანი ფუნქციის შემსრულებელზე.

ამჯერად უნდა განვიხილოთ ბორჯღალის ეტიმოლოგია, მისი წარმომავლობა თუ საიდან უნდა გაჩენილიყო ეს სიტყვა თუ სიტყვა-კომპოზიტი. ქართველ მეცნიერებში ამაზე სხვადასხვა აზრი არსებობს, თუმცა ყველაფერი ძალიან მარტივია. ამ სიმბოლოს ეტიმოლოგიის გარკვევას არ სჭირდება დიდი ლინგვისტური შორსმჭვრეტელობა, თუ ვიხელმძღვანელებთ სინდისიერად და პატიოსნად. გამოვრიცხავთ, ყოველგვარ ბოღმას და თავს არ მოვახვევთ ლინგვისტურ პოლიტიკას. როდესაც ასეთ რამეებზე ვამახვილებთ ყურადღებას და მივანიშნებთ. ესეიგი, საფუძველიც არსებობს საიმისო. განვიხილოთ თითოეული მოსაზრება. აქვე იმასაც აღვნიშნავთ, რომ რამდენიმე მოსაზრება ძალიან ახლოს დგას სიმართლესთან.

ბორჯღალი” არის ქართველური წარმოშობის და მისი შესატყვისია მეგრული “ბარჩხალი” – (თვალისმომჭრელი) ნათება, ელვარება, კაშკაში. დღევანდელ სალაპარაკო მეგრულში “ბჟა ბარჩხალია” – იტყვიან მცხუნვარე, მოკაშკაშე, სხივებდაფენილ მზეზე, საერთოდ მნათობებზე. ეს მოსაზრება საკმაოდ სწორია, თუმცა მასზე ცალკე უნდა ვიმსჯელოთ, რადგან დაზუსტებას მოითხოვს.

ზოგი მკვლევარი “ბორჯღალ”-ის განსხვავებულ ინტერპრეტაციას იძლევა: “ბორჯ” მეგრულად “დრო”-ს, “ჟამს” აღნიშნავს, ხოლო “ღალ” (ა) მეგრულად წაღებას, სვლას ნიშნავს. ამ ინტერპრეტაციით, მთლიანობაში, “ბორჯღალ” დროის სვლას, ჟამის წამღებს, მარადისობას ნიშნავს. დრო ტრიალებს ისე როგორც დედამიწა მზის გარშემო და ამ წრებრუნვით დრო გადის ულევად. მარადიულობის განსახიერებაა. აქვე აღსანიშნავია, რომ “ღალ” (ი) მეგრულად მდინარესაც აღნიშნავს, ანუ გამდინარეა, რომელიც მუდმივ მოძრაობაშია.

ეს მოსაზრება უფრო ნაკლებ სარწმუნოა. დროის მდინარებასთან ,,ღალას“ და ,,ბორჯს“ ასე ვერ დავაკავშირებთ, თუმცა სიმბოლო, რომ მარადისობასაც განასახიერებს ამაზე ზემოთაც ვისაუბრეთ. თავიანთი კუთხით, ამ ორივე მოსაზრებას არსებობის უფლება აქვთ, ჩვენ გვაინტერესებს სიტყვის წარმომავლობა უშუალოდ, რასაც ბოლომდე ესენი ვერ ასახავენ.

ზოგი მკვლევარის მიხედვით ბორჯღი ძველი ქართული სიტყვაა და ნიშნავს “ფესვს, საძირკველს”, აქედან არის ნაწარმოები მისი გვიანდელი ფორმა “ბურჯი”. სიტყვა “ღალ” ნიშნავს „წმინდა (ჯანსაღ)ნაყოფს”, „მოსავალს“, „გამოსავალს“, „ბარაქას“. მაშასადამე ბორჯღალო სიტყვა-კომპოზიტია და ნიშნავს — ბურჯის (ბორჯი), იგივე ფესვის — გამოსავალს, „წმინდა ნაყოფს“, ბარაქას. იკითხება, როგორც ბურჯიდან (ბორჯი), იგივე წმინდა ფესვიდან აღმოცენებული „წმინდა“ (ჯანსაღი) ნაყოფი.

ამასთანავე „ბორჯღლი“ ეწოდება ირმის რქასა და ხის ისეთ მსხვილ ტოტს, რომელიც მდიდარია შედარებით წვრილი ტოტებით. ირმის რქა ოდითგანვე მიიჩნეოდა სიცოცხლის ხის სიმბოლოდ, ხოლო მისი ცვლა ქართულ მითოლოგიაში უკვდავების მინიშნება იყო.

აქ კი იძულებულნი ვართ შევჩერდეთ და მეტი ყურადღება დავუთმოთ აქ ნათქვამ სიცრუეს. პირველი სიცრუე, რაც შეინიშნება არის ის, რომ ბორჯღი არ გახლავთ ძველი ქართული სიტყვა. ის მეგრულ-ზანური სიტყვაა. ამ თანმიმდევრობის დარღვევა შეგნებული ხასიათი აქვს. მეგრულ-ზანური ენიდან კი ძველ ქართულში მისი დამკვიდრება ჩვენთვისაც მისაღებია. ისმება მარტივი კითხვა, რამდენად ვარიაციულად შეიძლება ეს სიტყვა გაიშალოს ქართულ ენაში? სად, რომელ ენას მოუვა უფრო მეტი ხვედრითი წილი? ესეც ადვილად დადგინდება.,,ბორჯღამი- ღივიანი. ბორჯღება თვალის მოჭრა, აჭრელება. ბორჯღი- ღივი, ფესვაკი; ზრო, ვარჯი; თვალის ჩინი, ფესვი თვალისა.(ალიო ქობალია,,მეგრული ლექსიკონი“) კარგად ჩანს, რომ მეგრულ ენაში არის ეს სიტყვა, ამიტომ ძველი ქართული ენისთვის მისი მიკუთვნება რბილად, რომ ვთქვათ უსინდისობაა.თუ ასე დაიწერებოდა, რომ ის ტავიდან მეგრულ-ზანური ენიდან შევიდა ძველ ქართულ ენაში, მაშინ პრობლემა მოხსნებოდა. თანმიმდევრობის დაცვას ლინგვისტიკაში მნიშვნელოვანია. თანაც მეცნიერის პატიოსნებაც იკვეთება ამ შემთხვევაში. საერთოდ უნდა აღინიშნოს, რომ დღემდე შეურიგებელი ბრძოლაა გამოცხადებული მეგრულ-ზანური ტოპონიმების მიმართ. რაც ჩვენს ისტორიულ სიმართლეს და წინსვლას მუდამ აფერხებდა. ეს უკვე ავადმყოფურ ხასიათს იღებს, რასაც ქართველმა ერმა უნდა დაუსვას წერტილი. ბურჯი არაბულ სიტყვად არის ამასთანავე მიჩნეული, სად ბურჯი და ბორჯღალი. ეს აბსურდია. როდესაც პირდაპირ არის მეგრულში ბორჯღი. რა პრინციპით უნდა ვთქვათ მასზე უარი?  გაშლილს განტოტვილს მეგრულში ბირჯღალი, ბერჯღელია, აკობარჯღილი, მობარჯღილი, ბორჯღანც და სხვა სიტყვების უამრავი ვარიაცია გააჩნია? რატომ უნდა უგულევებელვყოთ მეგრული ენის მონაცემები? ასეთი მიდგომა ხომ არის ავადმყოფური. და თუ ავადმყოფურია, რატომ გინდათ ეს თქვენეული სენი მთელს საქართველოში გაფანტოთ და დაასნებოვნოთ საზოგადოება. ქართველ კაცს რატომ ურჩევნია არაბული სიტყვიდან მისი ახსნა და არა მეგრულიდან. მაშინ როდესაც ყველაფერი გამჭვირვალეა, რატომ იგონებენ ახალ-ახალ თეორიებს, მოსაზრებებს ამ გამჭვირვალობის ასამღვრევად?

ჩვენ წარმოვადგენთ ჩვენეულ მოსაზრებას. რაც ემყარება უტყუარ ჭეშმარიტებას. თუ ვაღიარებთ, რომ ბორჯღალი გახლავთ მზის სიმბოლო სოლარული ნიშანი, მაშინ, ის არის ტოტებად გაშლილი სხივად გამოსული, ფესვებგაბარჯღული. რა ეწოდება მეგრულად გაშლილს, განტოტვილს ან ტოტს?  ბორჯღოლი-ტოტი. რა ეწოდება მეგრულად ფესვს, ხორთუმს ფესვაკს? ჯღალი. ანუ ბორ-ჯღალი. დისკოდან გამოსული ფესვი სხივი, ნათება. ჯღალ-ი (ჯღალს) 1. კლანჭი; ჭანგი, ბრჭყალი. ართშა ჯღალი ქიგაშქუ-და, უკულ ვეგჩნორცხებუე -- ერთხელ ჭანგი თუ ჩაგარტყა, მერე არ ჩამოგცილდება. დირსიოლუ არწივიქჷ, ქიგიაშქუ ჯღალი გვერცჷ -- დატრიალდა არწივი, დაარტყა კლანჭი გველს. 2. ჯღა; სიმინდის გარეთა ფესვი, რომელიც გამოაქვს ტაროს გამოტანისთანავე. სიმიდი ჯღალემს გეითიღანს დო დიხას აშქვანს -- სიმინდი ჯღებს გამოიტანს და მიწაში ასობს.,,( ოთარ ქაჯაია,,მეგრული ლექსიკონი) ჯღა ჩხა, ბორჯღალა სარი; ღოჯი, ღივი; ბორჯღლედი

ჯღალი ღივი, ფესვაკი

ბირჯღალი- გაფარჩხული; ბორჯღალა; ფიცხი, ბრაზიანი

. ბირჯღი- ბორჯღლი, ფესვი თვალისა. (ალიო ქობალია ,,მეგრული ლექსიკონი“) როგორც ვხედავთ ჯღა- ფესვი ტოტი, კლანჭი, ხორთუმი. მრავალი მნიშვნელობა აქვს. ჯღა ჩხა, ბორჯღალა სარი; ღოჯი, ღივი; ბორჯღლედი

ჯღალი ღივი, ფესვაკი

ბირჯღალი გაფარჩხული; ბორჯღალა; ფიცხი, ბრაზიანი

. ბირჯღი ბორჯღლი, ფესვი თვალისა. სწორედ ჯღამ მოგვცა ვარიაციაში ჩხა. რადგან ჯღ მჟღერი ფონემები , ჩხ ჩქამიერ თანხმოვნებად იქცევიან. ამიტომ ეწოდება ვაზის ტოტს ჩხა. რომელიც ჯღა -დან მომდინარეობს. გავადევნოთ ტვალი მათ ლინგვისტურ ცვლილებას. მაგ. ჯღა-ჩხა, ბორჯღანს ბორჩხანს, ჯღავილი- ჩხავილი. ჯღრჯღ-ჩხართვი. როგორც ვხედავთ კანონზომიერი ხდება ეს გადასვლა. ასეთი მოვლენაა მეგრული ბარჩხალიც, ნათება. ჯღა, ჩხა გადმოდის ნათება, ემანაციაში ექცევა, დისკოდან სხივი ფესვისმაგვარი გადმოდის, გაშლილი. ეს ყველაფერი სახეზეა, ამიტომ ნუ ცდილობენ ჩვენი ,,ყოვლისმცოდნე“ მეცნიერები ქართველი ხალხი შეცდომაში შეიყვანონ, ნუ უბნევენ თავგზას. მეგრული ენის გარეშე ამ სიმბოლოს ეტიმოლოგიის ახსნა არის წყლის ნაყვა, ხოლო მათი კვაზიმეცნიერული დებულებები კი სასაცილო. დასკვნა კი ასეთია. ბორჯღალი, ბორ-ჯღალი. არის მეგრული სიტყვა. რომელიც ნიშნავს ფესვს, განტოტვილს, გასხივებულს, დისკოდან ემანირებულს სხივს, ბარჩხალს.თავად ბარჩხალი ნიშნავს სხივმფრქვეველს რომელიც მზეს გვერდებიდან გამოეყოფა, რომელიც ჰგავს ჯღას, ფესვს.ასე რომ  მოეშვით ქართველი ერის ისტორიის ნიველირებას, დააშორეთ ლინგვისტიკა პოლიტიკას. ნუ უხშობთ ერს კანონზომიერი განვითარების შესაძლებლობას.